Σάββατο 7 Ιουνίου 2014

QUERELLE, a film by Rainer Werner Fassbinder



Ο ΚΑΒΓΑΤΖΗΣ (Querelle) μια ταινία του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
Ο καβγατζής είναι το κύκνειο άσμα του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, ταινία που βασίζεται στο μυθιστόρημα του Ζαν Ζενέ Ο καβγατζής της Δρέσδης, γυρισμένη το 1982. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για τη μεταφορά του μυθιστορήματος στη μεγάλη οθόνη, αλλά τη μεταγραφή του σε ήχο και εικόνα. Το ξαναγράψιμό του αν προτιμάται. Για ιστορικούς λόγους να προσθέσουμε ότι ο Φαμπίντερ ολοκλήρωσε το μοντάζ της ταινίας κάπου το Μάιο του 1982, αλλά στις 10 Ιουνίου θα βρεθεί νεκρός στο διαμέρισμά του στο Μόναχο. Ο καβγατζής θα κάνει πρεμιέρα το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου στις Κάννες. (Αφιέρωμα του blog στον Φασμπίντερ εδώ).
Ο καβγατζής είναι ένας ναύτης που αφήνει τη θάλασσα για να προσαράξει στο λιμάνι της Δρέσδης. Η εγκατάλειψη της θάλασσας –εκούσια ή ακούσια- είναι συμβολική γιατί ουσιαστικά είναι η εγκατάλειψη της αθωότητας για να βουτήξει στη συνέχεια στην ανθρώπινη θάλασσα που εδώ συμβολίζεται από τον κλειστό χώρο ενός μπαρ και τον γύρω από αυτό σκοτεινό περίγυρο. Ο ναυαγισμένος λοιπόν καβγατζής είναι ένας άγγελος που έχει αποποιηθεί την αθανασία του, που έχει καταθέσει τα φτερά του για να χαρεί τις επίγειες απολαύσεις. Τούτη η κάθοδός του προς τα απύθμενα και σκοτεινά βάθη του πάθους, άρα της ζωής, είναι χωρίς επιστροφή, γιατί τούτος ο άγγελος-δαίμονας γνωρίζει πως δεν υπάρχει ανύψωση αλλά το μαύρο μπλάβο της θάλασσας, στην μήτρα της οποίας θέλει να επιστρέψει.
Ο Καβγατζής είναι ομοφυλόφιλος και η ομοφυλοφιλία του έγκειται στη αιώνια αναζήτηση του άλλου μισού που όπως λέει ο Πλάτωνας χωρίστηκε κάποτε βίαια, και αενάως πια ο άνθρωπος θα το αναζητά. Ο Καβγατζής αφήνεται στο πάθος του για τους άντρες αλλά και στη βία του έρωτα, γιατί τι είναι έρωτας αν όχι πάλη, μάχη, δυο κορμιών. Προαιώνια, ατέρμονη και θανάσιμη. Ναι ο Καβγατζής του Ζενέ και κατ’ επέκταση του Φασμπίντερ μπορούμε να πούμε ότι είναι ερωτευμένος με το θάνατο. Τον αναζητά μανιωδώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας γιατί γνωρίζει ότι η επαφή μαζί του θα τον επανεντάξει στο σύμπαν αλλά και θα τον εξαϋλώσει, θα τον κάνει γνώστη των σκοτεινών μονοπατιών του, θα τον μυήσει στα πιο κρυφά του μυστικά. Η περαιτέρω βέβαια ανάλυση του βιβλίου του Ζενέ όσο και της θεματικής της ταινίας δεν είναι δυνατόν να γίνει σε τούτο το μικρό μας κείμενο, γι’ αυτό εδώ περιοριζόμαστε απλά σε κάποιες υποσημειώσεις.
Ο Φασμπίντερ επιστρατεύει ένα εξπρεσιονιστικό, αδιέξοδο, κατακερματισμένο, έντονα χρωματισμένο ντεκόρ για να στήσει τον ναύτη-καβγατζή του. Οι άντρες περιφέρονται σε δρόμους νυχτερινούς, ημιφωτισμένα δωμάτια με ρούχα πεσμένα καταγής, καταστρώματα, προβλήτες, ωχρούς νυχτερινούς αδιέξοδους δρόμους, με εφαρμοστά παντελόνια που βοηθούν στο να διαγραφούν έντονα οι διογκωμένοι καβάλοι. Τούτες οι στρατιές των αγγέλων, τριγυρνούν αναζητώντας ζωντανά κορμιά, παρέα, επαφή, έρωτα, θάνατο. Με άλλα λόγια την ειμαρμένη τους.

 

Την υπέροχη μουσική της ταινίας υπογράφει ο στενός συνεργάτης του σκηνοθέτη Πέρ Ράμπεν (Peer Raben). Ο Ράμπεν καταθέτει μια εμπνευσμένη μελοποίηση αποσπασμάτων από την Μπαλάντα της φυλακής του Ρήντιγκ του Όσκαρ Ουάιλντ που μας την τραγουδά υπέροχα η Ζαν Μορό (απολαύστε την στο «Each Man Kills the Thing He Loves»), αλλά και οργανικά κομμάτια που συνοδεύουν τον Καβγατζή σε όλες του της «καταδύσεις», στον έρωτα και κατ’ επέκταση στο θάνατο.
Τούτο το ποιητικό μυθιστόρημα του Ζενέ στα χέρια του Φασμπίντερ γίνεται μια ποιητική ταινία και θα ήταν λάθος η μεταξύ του σύγκριση, μια και η κάθε τέχνη εκφράζεται με τη δική της γλώσσα. Και για του λόγου μας το αληθές να προσθέσουμε αυτό που ο ευφυέστατος Βασίλης Ραφαηλίδης είχε πει στο σπουδαίο και αξεπέραστο κείμενό του για την ταινία: «Ο καβγατζής του Φασμπίντερ είναι ο ρε-τουσαρισμένος Καβγατζής της Βρέστης τού Ζενέ. Τα σκοτάδια, όμως, δε φωτογραφίζονται. Το σκότος λάμπει μόνο στη (γραπτή) ποίηση, που θα παραμείνει στον αιώνα τον άπαντα ο προνομιακός χώρος της».1
 
Σημειώσεις

1. Βασίλης Ραφαηλίδης, ΈΘΝΟΣ, 1 Ιανουαρίου 1984.
© κειμένου: www.gayekfansi.blogspot.com - με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.
 


 








 







 






 


 





 




 





 






Ακούστε τη Ζαν Μορό (Jeanne Moreau) στα:

«MEN ARE AT PEACE» (Στίχοι Όσκαρ Ουάιλτ): Εδώ

«EACH MAN KILLS THE THING HE LOVES» (Στίχοι Όσκαρ Ουάιλτ) : Εδώ




Ιστοσελίδα για την ταινία στο imdb : Εδώ
Ιστοσελίδα για την ταινία στη Βικιπαίδεια : Εδώ
Δείτε σκηνή της ταινίας στο youtube : Εδώ


3 σχόλια:

  1. την ταινία την είδα τρεις φορές. Δεν μπόρεσα να την αγαπήσω. Με ενοχλούσαν η βία, ο θάνατος, το ανεκπλήρωτο, ο λειψός ήλιος...
    Ξενικός

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δεν ξέρω αν έχεις διαβάσει το βιβλίο -επανακυκλοφόρησε από τον Εξάντα- ακριβώς αυτό είναι που μας λέει Ζενέ, ότι ο ναύτης-καβγατζής είναι ο Άγγελος της Αποκάλυψης -ή της Μοναξιάς αν προτιμάς- με τα πόδια του να ακουμπούν στη θάλασσα και τα «στολίδια» του σώματος· η ανθρώπινη φθαρτή μάζα να καλλωπίζει, να προκαλεί και να ζητά τα πάντα.

      Ανεκπλήρωτο στον Ζενέ και κατ' επέκταση στον Φασμπίντερ δεν υπάρχει, απλά ο «υποδειγματικός άντρας»-καβγατζής, αργά αλλά σταθερά έχει μια πτωτική-καθοδική πορεία για να καθιζήσει τελικά στο τέλμα του λιμανιού, δηλαδή στη Γη των Ανθρώπων των ξεκομμένων από τη συμπαντική συνέχεια. Αυτών δηλαδή που προσπαθούν να κολλήσουν τα κομμάτια τους με κάθε μέσο και με κάθε τρόπο, ακόμα και με το αίμα.

      Εξάλλου αγαπητέ Ξενικέ η βία αποτελεί κεντρική θεματική στο Ζενέ. Αλλά δεν γινόταν αλλιώς μια και την είχε βιώσει ο ίδιος στο πετσί του.

      Να σου θυμίσω ότι οι «Επιτάφιες σπονδές», ένα άλλο έργο του Ζενέ, τελειώνει με τον έναν εραστή να σκοτώνει τον άλλο αφού η κοινωνία δεν τους επιτρέπει να νοιώσουν, να βιώσουν τις φυσικές ιδιότητες και απολαύσεις που προσφέρει ο έρωτάς τους, και μια βασική είναι η κοινωνική αποδοχή...

      Για να μην αναφερθώ στην «Παναγία των λουλουδιών« ή στο «Θαύμα του ρόδου».

      Διαγραφή
    2. του Genet διάβασα μόνο την "Παναγία των λουλουδιών" και το θεατρικό "Οι Νέγροι". Κρίνοντας απ αυτά τα δύο, κι από την ταινία, κατέληξα πως δεν μπορώ να τον θαυμάζω "άνευ όρων". Ίσως είμαι υπερβολικά απαιτητικός, ή υπερβολικά απλός, ή εύπιστος...
      Ξενικός

      Διαγραφή